Tarımsal Takvimler

Tarimsal Takvimler

Bunların kâğıda dökülmüş şekilleri Çin’de çok eskiye dayanır. Bu ülkenin sert ve peşinen kestirilmesi olanaksız iklimi, Çinli çiftçileri phenology[1]nin dikkatli tetkikine sevk etmiştir. Yıldız kümelerinin mevkii ya da bazı nebatların çiçek açması gibi tabiat hadiselerini ziraî vazifelerle bağlayan en eski metin herhalde Chhi Yüeh, Yedi Ay, oluyordu. Çinliler kokulu su çiçeği (sweet – flag, Acorus Calamus)nin açması gibi doğal işaretleri, çiftçiliğin başladığı günlerden beri işlerinin zamanlaması için muhakkak kullanmışlardır. Günümüzün bilim adamlarında, lineer terakkî fikri ile mülemma olarak, insanoğlunun çevresini gözlemesinin zamanla daha sahih olacağı düşüncesine doğru bir temayül vardır. O ise ki bunun aksi gerçektir şöyle ki insanoğlu teknik becerisini artırdıkça tabiattan daha bağımsız hale geliyor ve dolayısıyla ona daha az dikkat sarf ediyor. Buna karşılık avcı – toplayıcı ve ilkel tarımcılarda, özellikle sert ve güvenilmez bir çevrede yaşayanlarda, beka için esasî işlerin tabii hadiselere bağlanmasına en karmaşık şekilleriyle rastlanır. Bunun ters yönde gelişmesi Çin tarımsal takvimlerinde açıkça görülür: İlk metinlerdeki bitki ya da yıldızlara atıfla yerlerini kamerî aylar ya da şemsî ifadelerle hesaplanmış basit tarihlere bırakmışlardır.

İlk tarımsal takvimler Chou Sülâlesi dönemine (Kuzey Chou – Hsienpi, 557-581; Geç Han – Türk – ve Geç Chou – Kitan Tatarları, 907, 1124; Kara-Kitay, 1124-1211) ait olup elimize varmış olan 473 işaret – harfli metin on iki aylık bölümlere ayrılmış olup bunlar da kendi içlerinde astronomik teşekküller, phenology, tarım, ipekböcekçiliği, hayvancılık ve av olmak üzere ayrılmışlardır.

Bir başka tarımsal takvim de, Konfucianism kanunları metinlerinden biri olan Li Chi’nin bir parçasını teşkil etmekle özellikle aydınlara hitap etmektedir ve böylece de Çin tarımsal takvimlerinin en iyi bilinenidir. İçeriği bundan öncekine göre çok daha değişik olup ritüel, muaşeret adabı ve sair konuların yanı sıra üretim görevlerini de kapsar.

Bu ilk eserin her biri, uzun bir gelenek için numune teşkil etmişlerdir. İkincisi olan Li Chi Yüeh Ling, mistik – dinî maddeler, muaşeret konuları, gıda rejimine ait tavsiyeler ve saire ile tarımsal öneriler içeren bir seri almanağın öncüsü olmuştu. İlki (Hsia Hsiao Cheng) ise başlıca amelî ziraî konulara ağırlık vermek ve mistik ya da dinî maddeler içermemekle, tarımsal eserler içinde bütün bir bahis serisi için prototip teşkil etmiştir; burada bir veya birkaç bölüm işlemlerin kronolojik sıralanmasına tahsis edilmiş olup kendi içinde de normal olarak aylara, fakat bazen, mevsimlere ya da şemsî ifadelere bölünmüşlerdir. Bu, münhasıran faydacı türün belki en mütebariz eseri 1313 Wang Chen’in tarihli Nung Shu’sunun içindeki takvim diyagramı olup bunda Semavî Gövdeler, Dünyevî Dallar, dört mevsim, on iki ay, yirmi – dört şemsî terim ve yetmiş-iki beş-gün dönemleri, tarımsal görevlerin her bir sırası ve bunların gerekliliğinin işareti olan doğal olaylar, necmî teşekküller, mevsimler, phenology ve tarımsal üretimin teselsülü muhtasar olarak ustalıkla toplanmıştır; bir ziraî takvimin bütün esasî noktaları tek bir basit daire içinde birleştirilmiştir.

Bu yüeh ling kategorisinden çok sayıda eser tevali etmiş olup gelenek günümüze kadar çıkmıştır.

[1] Çiçeklerin açması, göçücü hayvanların gelmesi gibi mevsimlerle ilgili olayların tarihlerinin etüdü.