Hüseyin Cahit

Hüseyin Cahit

Hüseyin Cahit, İstanbul’un işgali (16 Mart 1920) üzerine sürgüne gönderildiği Malta’dan dönüşünden sonra Tanin’i yeniden yayımladı (27 Ekim 1922). Gazete, Takrir-i Sükûn Kanunu’na dayanılarak kapatıldı ve Hüseyin Cahit, Çorum’da ömür boyu sürgüne mahkûm edildi. Tanin, Hüseyin Cahit tarafından 1943-1947 arasında yeniden yayımlandı. Gazete II. Dünya Harbi’nde Müttefiklerden, özellikle İngiltere’den yana bir yayın politikası izledi (AB).

Hüseyin Cahit, 1897’den sonra Vefa ve Mercan idadilerinde (lise dengi okul) Türkçe ve Fransızca öğretmenliği ve yöneticilik yaptı. Tevfik Fikret’in Servet-i Fünûn’dan ayrılması üzerine derginin yönetimini üstlendi. Bir çevirisi nedeniyle yargılandı, kendisi aklandıysa da dergi kapatıldı. 1908’de, II. Meşrutiyet’in ilânından sonra Tevfik Fikret ve Hüseyin Kâzım Kadri ile birlikte Tanin gazetesini çıkardı. Aynı yıl İttihat ve Terakki Cemiyeti’nden İstanbul mebusu seçildi.

1922’de sürgünden dönüşünde Tanin’i yeniden çıkardı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında çıkarılan yasaları ve uygulamaları eleştirmesi üzerine İstiklâl Mahkemesi’nde yargılandı ve aklandı. 1925’te ikinci kez yargılanıp Çorum’a sürgün edildi; Tanin de kapatıldı. 1926’da affa uğrayarak İstanbul’a döndükten sonra 1933 – 1940 arasında Fikir Hareketleri dergisini çıkardı. 1935 ve 1939’da İstanbul, 1950’lerde Kars milletvekili seçildi. 1943 – 1947 arasında Tanin’i yeniden çıkardı. Ulus gazetesinde, başyazarlık yaptı. Ulus’ta çıkan bir yazısı nedeniyle 1952’de dokunulmazlığı kaldırıldı. 1954’te Demokrat Parti iktidarı aleyhine yazdığı yazılar nedeniyle hapse mahkûm edildi, ama Cumhurbaşkanı tarafından bağışlandı (AB).

İstanbul’da yayımlanan haftalık siyasî Fikir Hareketleri dergisi (29 Ekim 1933 – 14 Kasım 1940), Hüseyin Cahit’in yönetiminde 364 sayı olarak çıkmıştı. Kemalizm’in ideolojik çerçevesini temellendirmeye çalışan Kadro dergisi çevresine ve devletçiliğe yönelttiği eleştirilerle dikkati çekti. Demokrasinin Türkiye’de yönelttiği eleştirilerle dikkati çekti. Demokrasinin Türkiye’de yerleşmesi sorunu üzerinde de duran Fikir Hareketleri, bu konuda, o dönemde Avrupa’da yayılan totaliter görüşlerden etkilendi. Başta Hüseyin Cahit olmak üzere, derginin yazarları demokrasinin iki temel koşulu olduğunu ileri sürüyorlardı. Bunlardan biri, demokrasi geleneği idi ve Türk toplumu, soylular sınıfının hiç var olmamış olması nedeniyle, temelde bu geleneğe sahipti (!). İkinci koşul, demokrasiyi hem zenginlerin, hem de yoksun halk sınıflarının yıkıcılığına karşı savunacak orta sınıfın güçlendirilmesiydi(223)– . Bu görüş temelinde sosyalizme şiddetle karşı çıkan Hüseyin Cahit, bir yandan da tek parti yönetimine etkili eleştiriler yöneltti. Yayımını büyük ölçüde Hüseyin Cahit’in yazı ve çevirileriyle yürüten Fikir Hareketleri dergisinde Ahmet Cevat Emre, Osman Ergin, Cemil Bilsel, Samet Ağaoğlu, Server İskit gibi yazarlar da yazdılar (AB) .

– (223) Bu “orta sınıf”ın hep tutucu, totaliter hareketlerde önde olduğunu hep gördük.