Kültür Eserleri > THKK 5 - Halk Eczacılık ve Sağaltma Teknikleri > Dioscorides

Dioscorides

Dioscorides, ünlü Materia Medica’sında 500 kadar tıbbî bitkinin morfolojik, farmakolojik ve toksikolojik özelliklerini veriyor ve bunların çoğu da Anadolu ürünü. Böylece de Dioscorides, Anadolu tıbbî bitkileri hakkında ilk kapsamlı bilgileri veren hekim olarak kabul ediliyor.

I. yy.da yaşamış Anazarba’lı (Adana – Kadirli civarı) Dioscorides’i Osmanlı yazarlar Skorides olarak tanımışlar. Hayatı hakkında çok az bilgi var. Hocası ve arkadaşı Tarsus’lu Areius’a yazdığı mektuptan, tıbbî bitkilere ve bitkilerle tedaviye olan ilgisini, birçok gezi yaptığını ve bir asker hayatı yaşadığını öğreniyoruz. Bu mektup, Materia Medica’nın İstanbul yazmasının (Codex Constantinopolitanus) başında bulunuyor.

Areius, eczacılık üzerinde çalışmaları olan bir tıp yazarıydı. Dioscorides, tıbbî bitkiler hakkındaki ilk bilgilerini bu hocadan almış ve bu nedenle de eserini ona ithaf etmiş.

Dioscorides döneminde (I.yy) Tarsus, eczacılık ve farmakoloji bilimleri yönünden çok önemli bir merkez olmuştu.

Dioscorides, Tarsus ve İskenderiye’de öğrenim gördükten sonra Roma ordularında hekimlik yapmış, ordularla birlikte Doğu ülkelerini ve Anadolu’yu dolaşmış ve bu gezileri sırasında tıbbî bitkileri tanımak ve etkilerini öğrenmek olanağına sahip olmuş. Kitabında kendisinden önce gelen yazarların verdikleri bilgileri aktarmak yerine, kişisel deney ve gözlemlerine önem vermiş.

Dioscorides’in en önemli eseri, M.S. 60-78 yılları arasında yazdığı tahmin edilen Peri Hyles Iatrikes (ilâçlar bilgisi hakkında) isimli kitap oluyor. Arapçaya Kitâb al–Hasayış ve Lâtinceye de Materia Medica adıyla çevrilmiş. İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan ve 1224 yılında yazıldığı bilinen çeviri (No.3703), Belgrad’lı Osman bin Abdurrahman tarafından, P.A. Mathioli’nin Lâtince çevirisinden yararlanılarak, 1770’de Türkçeye çevrilmiş, ama basılmayıp yazma halinde kalmış[1] (Resim 20a).

Baytop’un bu anlattıklarından, Dioscorides’ten çok öncelerden itibaren, Anadolu’da köklü bir “otçu”, ”otacı” geleneğinin bulunduğu anlaşılıyor.


[1] Turhan Baytop.–Anazarbalı Dioscorides. I.Yüzyılda yaşamış ünlü bir hekim, in SANDOZ DERGİSİ, 1997/1.