138. Bölüm

Doğu Anadolu danslarından Akışta *

Yukarda sözünü ettiğimiz akışta-hakışta aslında doğu illerimizde oynanan, karşılıklı el vuruşmak (çarpmalı) ve isim ailesi teşkil eden bir danslar dizisinin bir varyantı olmalıdır: Herküşta-Harkuşta-Yarkuşta-Yakıştâni-Alkışta-Karaküştâni vs. gibi adları vardır bu dizinin. Oyuncular el ayalarını, karşı karşıya, çok sert ve kıyasıya, ama çok ahenkli hareketlerle, birbirlerine vururlar.

Farisî Erguştek sözcüğünü Bürhan-ı Kaatı’ Tercemesi şöyle tarif ediyor: “zamm-ı gaynla feliştek vezninde bir lûubdur ki köçek kızcağazlar oynarlar birisi iki dizi üzerine kalkıp beyinlerinde ma’hud olan biraz sözler söylerler ve söylerken ellerinin ayaların birbirine sürer ve bir gayrisi dahi gelip karşısında oturup ol dahi biraz kelimat eder” (C.I. s. 126).

BTL’inde urguştek: “Çağatay. Göz değmemek için çocukların takkelerine dikilen ağaç parçası, nazarlık”; urguştek de “Çağatay, musiki usullerinden biri, şarkı. ‘Yana koşukdur ki urguştek usuli da şayidur ve bazı edvar ketebi da ol usûl zikr bolubdur ve ol…’ (Nizam-ül evzan)” şeklinde izah ediliyor.

Sözcüklerin Doğu menşeli olduklarında şüphe yoktur. İfade ettikleri danslar da, büyük ihtimalle, böyle olmalı. Burada el çırpma yoluyla ses çıkarma ve nazarlık unsurlarının bir arada oluşu dikkatimizi çekiyor ve aklımıza Japonya’daki bir müşahedemizi getiriyor: mabede girerken Japon’lar iki üç defa el çırpıyorlar. Bunun bir “destur” (geldiğini tanrıya haber verme) manası olduğunu, bir de kötü ruhları kovma amacını güttüğünü anlatmışlardı.

( * )Site yönetimi tarafından eklenen başlık, bağlantı ve içerikler – bu içerikler kitabın orjinalinde yoktur okuma kolaylığı için site yönetimi tarafından eklenmiştir.